BİLİMİN IŞIĞINDA  RÜYALAR

PDF Görüntüle

BİLİMİN IŞIĞINDA  RÜYALAR

Bilimin ışığında rüyalar. Rüya nedir? Rüya hakkında yapılan araştırmalar. Rüyanın bilinenleri ,bilinmeyenleri.

I. Giriş

Rüyalara bilimsel bir perspektiften bakabilmek için öncelikle rüya olgusunun tanımına ve beynin işleyişi hakkında temel bilgilere sahip olmak gereklidir. Rüyaların tanımı ile başlamak gerekirse rüya; Oxford sözlüğüne göre uyku sırasında bir kişinin zihninde meydana gelen bir dizi düşünce, görüntü ve duyum demektir. Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre ise rüya uyurken zihinde beliren olayların, düşüncelerin bütünüdür. Rüyalar genellikle uykunun evrelerinden olan REM (hızlı göz hareketi-rapid eye movement) evresi ile yakından ilişkilendirilmiştir.

rüyanın anlamı

II. Rüyalar

a.     Temel uyku mekanizması

Daha derine inmeden önce uyku mekanizmasının temel işleyine bakılmalıdır. Uyku temelde iki evreden oluşmaktadır. Az önce ismini andığım REM evresi ve basitçe REM evresi olmayan anlamına gelen NREM(noREM) evresi. NREM evresi uykunun yaklaşık %75’ini oluşturur ve kendi içinde üç aşamaya bölünmüştür.

Uykuya ilk dalındığında vücut NREM-1 olarak adlandırılan evreye girer. Bu evrede; kalp atışları, göz hareketleri ve soluk alıp verme hızı yavaşlar yani vücut rahatlar. Beyin çevrede olup biten olaylara karşı duyarlıdır ve en ufak bir ses bile uykuyu durdurabilir. Bu aşama 5 ila 10 dakika arası devam eder.

NREM1 evresinden sonra vücut NREM2 evresine girer. Bu evrede beyin dışarıdan gelen girdilere daha az duyarlı olur. Vücut sıcaklığı düşer ve gözler hareket etmeyi bırakır. Yaklaşık 20 dakika sürecek olan bu evrede vücut kendini derin uykuya hazırlar. NREM3 evresinde kaslar tamamen rahatlamış duruma geçer.

Temel uyku mekanizması

Beyin aktivitesi yavaşlar ve dışarıdan gelen uyarıcıların çoğu beyin tarafından algılanamaz. Bu evrede vücut kendini fiziksel olarak tamir eder. Yine bu evrede beyin bildirimsel hafızayı birleştirir (isimler, konumlar, istatistikler, olaylar vb. Dil ile anlatılabilecek olguları kapsayan hafıza türü). Bu evreden yani bireyin ilk uykuya dalmasından yaklaşık 90 dakika sonra REM uykusu başlar. REM uykusunda kaslar hareketsiz hatta bazen felçlidir -rüyaların en çok bu evrede görüldüğü bilindiğine göre bu iyi bir şeydir-. Vücut her ne kadar hareketsiz görünse de bu evrede beyin neredeyse uyanıklık halindeki kadar aktifir. Nefes alma düzensiz ve hızlıdır. Vücudun fiziksel tamiri bu evrede de devam eder. Bu evrede gözler hızlıca hareket eder. Bu evrenin isminin hızlı göz hareketi (RapidEyeMovement) olmasının sebebi de budur.

Temel bahsini yaptığım uyku mekanizmasının önemi şudur: Uykunun her evresinde rüya görülür ancak; rüyalar çoğunlukla REM evresinde görülür ve biz sadece REM evresindeki gördüğümüz rüyaları hatırlayabiliriz. [1]

b.    Rüyalar hakkında çalışma yapmanın zorlukları

Uykuya biyolojik açıdan değinmeden önce rüyalar hakkında çalışmanın zorluklarından bazılarını derlemek istiyorum.

• Uyku deneyleri için laboratuvarda uyuması istenen insanların kendi şahsi hayatlarındaki gibi rahat ve doğal uyuyamıyor olması/uyumakta zorlanması. Bu yüzden doğal uykuyu gözlemlemedeki zorluk.
• Denek sayısındaki eksiklik. İnsanların haftalarca veya aylarca bir laboratuvarda uyumak istememesi.
• İnsan sözüne güvenmekteki zorluk. Bir denek kaç tane rüya gördüğünü veya rüyasında neler gördüğünü anlatırken boşlukları gerçekte olmayan şeylerle doldurabilir.
• Gözlem araçlarındaki teknolojik eksiklik. Rüya araştırmasında kullanılan bazı araçlar beynin bir kısmındaki değerleri hassas bir şekilde ölçebilirken bir kısmında o kadar da hassas çalışmıyor olabilir.

rüya anlamı

c.     Biyolojik açıdan rüya mekanizması

Rüyaların beynin hangi bölümünde meydana geldiği kesin olarak bilinmemekle beraber bu konuda önemli bir yol kat etmemizi sağlayan bir dizi araştırma ve deney mevcuttur. Bunlardan bir tanesi oto-aktivasyon bozukluğu ismi verilen bir hastalığa sahip insanlar üzerinde yapılmış bir araştırmadır. Oto-aktivasyon bozukluğu, beynin herhangi bir bilinçli ve duygusal süreci başlatıp sürdüremediği bir hastalıktır. “Bu kişiler genellikle öylece bir kenarda otururlar, konuşmazlar, hareket etmezler.

Eğer ki birisi onları uyarırsa veya onlarla konuşursa, anılarını hatırlayıp cevaplar verebilirler. Ancak kendi hallerine bırakıldıklarında beyin herhangi bir zihinsel faaliyeti gerçekleştirmez.”[2]. Zihinsel olarak böyle bir hastalığa sahip olmalarına rağmen bu insanlar da rüya görmektedir. Ayrıca birçok hayvan da rüya görmektedir[3].

Bahsettiğim bu bulgular rüya olayının biyolojik olarak beynin üst düzey işlem gerektiren kısımlarından değil de daha temel bölümlerinden dolayı ortaya çıktığına dair bize ışık tutmaktadır. Örnek olarak Aktivasyon-Sentez hipotezi rüyaların beyin kökünün rastgele bir şekilde ön beyni uyarmasından dolayı oluştuğunu savunur. Yukarıda belirttiğim hastalığa sahip insanların ve beyni insanlarınki kadar gelişmemiş olan hayvanların dahi rüya görmesinin sebebi de budur.

d.    Rüya olayının seçilmiş olmasının olası sebepleri

Canlı organizmaların hepsinde genel geçer bir kural vardır. Eğer herhangi bir canlıda fiziksel veya psikolojik bir özellik varsa canlının işine yarıyor olsun olmasın onun orada olmasının bir sebebi vardır. Tahmin edebileceğiniz üzere canlıların rüya görüyor olmasının da bir sebebi vardır.

Bu konuda da bilim çevrelerinde farklı görüşler vardır. Bu görüşlerden en yaygın olanlarından biri canlıların rüyalarda aslında karşılarına çıkabilecek durumlara karşı bir nevi prova yapıyor olmalarıdır. Bir kediniz varsa rüya görürken pençelerini hareket ettirdiğini sanki avlanıyormuş gibi hareketler yaptığını görmüşsünüzdür. İnsanlarda da bu durum çok da farklı değildir.

Rüyanızda toplumun karşısında konuşma yaptığınızı görmek aslında beyninizin o durumun gerçek olma ihtimaline karşın yaptığı bir provadır. Aynı hipotez gerçek olmayacağını bilmenize rağmen rüyanızda gerçek üstü şeyler görüp onlardan kaçmaya çalıştığınızda da geçerlidir. Çünkü rüya gördüğünüz sırada beyninizin mantık bölümü çok daha yavaş çalışır. Bu yüzden gördüğünüz şeylerin mantıklı olmasına gerek yoktur.

Beyin orada gerçek olsa da olmasa da o durumu prova edecektir. Beynin provası sadece stresli rüyaları veya kâbusları açıklamakla kalmaz aynı zamanda güzel rüyalar için de geçerlidir. Beyniniz siz güzel rüyalar gördüğünüzde sizin için o olayın provasını yapıyor olabilir.

Bu bölümün başından beri anlattığım bu faydacılık bakış açısı canlıların neden rüya gördüğüne verilecek bir cevap olarak kullanılabilir.

III.  Sonuç

Rüyaları bilimsel bir perspektifte çok özet niteliğinde de olsa ele almaya çalıştık. Bu özetin de özetini çıkarmak gerekirse eğer: rüyalar genellikle uykunun REM evresinde görülen; beyin kökünün ön beyni uyarması sonucu oluşan; beynin yaşanabilecek mantıklı veyahut mantıksız olayları zihinde prova ettiği; bir dizi düşünce, görüntü ve duyumdur.

IV.             KAYNAKÇA

• https://www.webmd.com/sleep-disorders/sleep-101#:~:text=During%20REM%20sleep%2C%20your%20eyes,typically%20happen%20during%20REM%20sleep.
• https://earthsky.org/earth/animal-dreams/
• https://www.sleepfoundation.org/stages-of-sleep
• https://www.healthline.com/health/why-do-we-dream#:~:text=Dreams%20as%20memory%20aides,that%20sleep%20helps%20store%20memories.
• https://evrimagaci.org/ruyalar-ve-evrim-ruya-nedir-ruyalar-neden-evrimlesmistir-nasil-ruya-goruruz-235
• https://www.healthline.com/health/why-do-we-dream#:~:text=Dreams%20as%20memory%20aides,that%20sleep%20helps%20store%20memories.

[1] https://www.webmd.com/sleep-disorders/sleep-101#:~:text=During%20REM%20sleep%2C%20your%20eyes,typically%20happen%20during%20REM%20sleep.

[2] https://evrimagaci.org/ruyalar-ve-evrim-ruya-nedir-ruyalar-neden-evrimlesmistir-nasil-ruya-goruruz-235

[3] https://earthsky.org/earth/animal-dreams/

Linki kopyalaRÜYALARLA İLGİLİ İLGİNÇ BİLGİLER